INCLUSIVE EDUCATION – SYSTEMIC INCLUSION OR A SAFE ILLUSION?
DOI:
https://doi.org/10.28925/2412-124X.2025.14.4Keywords:
equal access to education, inclusion, inclusive education, inclusive society, migrants, refugees.Abstract
The first principle of the European Pillar of Social Rights, proclaimed by the European Parliament, the Council, and the European Commission in 2017, states that everyone has the right to inclusive education, characterized by high-quality teaching and lifelong learning, in order to maintain and acquire skills that will enable them to fully participate in society and effectively cope with changes in the labor market. The concept of inclusive education is present in many strategic documents and national regulations of the European Union. It is recognized as an important factor in building an inclusive society. However, the interpretation of this concept in social and educational practice is still inaccurate and does not fully capture the complexity of this concept. This results in numerous misunderstandings and distortions in real-world school practices. This article attempts to review various positions referring to the concept of inclusive education, compare similar, yet not identical, categories, and identify its main constitutive features. The effectiveness of implementing this model in the current educational and upbringing environment is analyzed, based on available research results and our own observations.
References
Antonik, A. (2020). Edukacja włączająca i integracyjna. O pozornej tożsamości znaczeń. Ogrody Nauk i Sztuk, 5 (5), 367–372. DOI: https://doi.org/10.15503/onis2015.367.372
Cele Zrównoważonego Rozwoju (2015). Rezolucja przyjęta przez Zgromadzenie Ogólne w dniu 25 września 2025 roku. https://www.un.org.pl/agenda-2030-rezolucja
Chavdarova-Kostova, S. (2018). Inclusive education in the context of the conception education for all. Student Niepełnosprawny. Szkice i rozprawy, 18, 65–69. https://cejsh.icm.edu.pl/cejsh/element/bwmeta1.element.ojs-issn-1689-6416-year-2018-issue-18_11_2018-article-1191?q=bwmeta1.element.ojs-issn-1689-6416-year-2018-issue-18_11_2018;6&qt=CHILDREN-STATELESS
Chrzanowska, I. (2018). Edukacja włączająca – wyzwanie dla kompetencji pedagogów specjalnych. Studia Edukacyjne, 48, 23–43. https://pressto.amu.edu.pl/index.php/se/article/view/20889
Domagała-Zyśk, E., Knopik, A. (2020). Functional Diagnosis as a Strategy for Implementing Inclusive Education in Poland. Revista Brasileira de Educação Especial, 26 (2), 203–220. https://doi.org/10.1590/s1413-65382620000100010
European Agency for Special Needs and Inclusive Education (2022). Stanowisko agencji dotyczące systemów edukacji włączającej. https://www.european-agency.org/sites/default/files/Agency-Position-Paper-2022-PL.pdf
Europejska Agencja Rozwoju Edukacji Uczniów ze Specjalnymi Potrzebami (2009). Kluczowe zasady służące promocji jakości w edukacji włączającej. https://www.european-agency.org/sites/default/files/key-principles-for-promoting-quality-in-inclusive-education-recommendations-for-practice_keyprinciples-rec-PL.pdf
Europejska Agencja ds. Specjalnych Potrzeb i Edukacji Włączającej (2014). Pięć kluczowych przesłań dla edukacji włączającej. Od teorii do praktyki. https://www.european-agency.org/sites/default/files/Five_Key_Messages_for_Inclusive_Education_PL.pdf
Federowicz, M., Terepyshchyi, S. (2024). Polska edukacja wobec wojny w Ukrainie. Znaczenie szkolnych relacji w procesach integracyjnych i we wzmacnianiu spójności społecznej. Studia BAS, 3 (79), 63–89. https://doi.org/10.31268/StudiaBAS.2024.17
Inclusive education needs assessment and collection of inspiring practices (2023). https://www.britishcouncil.pl/sites/default/files/inclusive-schools-needsassessment_report.pdf
Kamińska, M. (2020). Czy jesteśmy gotowi na edukację równościową? – dylematy społeczno-pedagogiczne. Pedagogika Społeczna, 3 (77), 97–110. https://doi.org/10.35464/1642-672X.PS.2020.3.04
Majcher-Legawiec, U. (2024). Narodowością dzieci jest dzieciństwo. O edukacji wielo-kulturowej i integracji. W Edukacja dla równości. Przewodnik dla nauczycieli i nauczycielek (s. 31–46). Urząd Miasta Krakowa, Wydział Polityki Społecznej i Zdrowia. https://www.ur.edu.pl/files/user_directory/951/Dokumenty/Majcher-Legawiec%20U.%20%28red.%29%202023%20Edukacja%20dla%20r%C3%B3wno%C5%9Bci.%20Przewodnik%20dla%20nauczycieli%20i%20nauczycielek.pdf
Najwyższa Izba Kontroli. Departament Nauki, Oświaty i Dziedzictwa Narodowego (2023). Informacja o wynikach kontroli. Kształcenie dzieci cudzoziemców w polskich szkołach. https://www.nik.gov.pl/kontrole/wyniki-kontroli-nik/kontrola,24070.html
Odzyskać kontrolę. Zapewnić bezpieczeństwo. Kompleksowa i odpowiedzialna strategia migracyjna Polski na lata 2025–2030. (2024). https://www.gov.pl/web/premier/odzyskac-kontrole-zapewnic-bezpieczenstwo---strategia-migracyjna-na-lata-2025---2030
Ośrodek Rozwoju Edukacji (2021). Model funkcjonowania Specjalistycznych Centrów Wspierających Edukację Włączającą (SCWEW). https://ore.edu.pl/category/projekty-po-wer/opracowanie-modelu-scwew/
Podgórska-Jachnik, D. (2021). Raport merytoryczny. Edukacja włączająca – bilans otwarcia 2020. Ośrodek Rozwoju Edukacji. https://logopeda.org.pl/resources/pliki/880_raport_merytoryczny_nt_edukacji_wlaczajacej_bilans_otwarcia_2020.pdf
Rawłuszko, M. (red.) (2011). Edukacja antydyskryminacyjna i jej standardy jakościowe. Towarzystwo Edukacji Antydyskryminacyjnej.
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 9 sierpnia 2017 r. w sprawie zasad organizacji i udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach (2017). https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20170001591
Ruszkowska, M., Nazaruk, S. K., Budnyk, O. (2025). Polski system edukacyjny wobec uczniów uchodźców z Ukrainy w ocenie dyrektorów i nauczycieli szkół podstawowych. Studia Migracyjne – Przegląd Polonijny, 2 (196), 127–142. https://doi.org/10.4467/25444972SMPP.25.010.21824
Skotnicka, B. (2019). Inclusive Education: Development Space or Utopian Vision? Przegląd Pedagogiczny. 1, 282–293, https://przegladpedagogiczny.ukw.edu.pl/archive/article/35/1/
Skura, M. (2019). „Społeczeństwo dla wszystkich”, czy tylko „szkoła dla wszystkich” – opinie nauczycieli szkoły specjalnej, integracyjnej i ogólnodostępnej. Kwartalnik Pedagogiczny, 64 (3 (253)), 119–138. https://doi.org/10.5604/01.3001.0013.5535.
Świdrowska, E., Stano, K. (2025). Uczniowie z Ukrainy z doświadczeniem uchodźstwa w polskich szkołach. Co zmieniło się w roku szkolnym 2024/2025? CEO, UNICEF. https://www.unicef.org/eca/media/39121/file/Enrollment-report_10.2024_CEO_UNICEF_PL.pdf.pdf
Tędziagolska, M., Walczak, B., Wielecki, K. M. (2023). Uczniowie uchodźcy w polskich szkołach. Centrum edukacji Obywatelskiej. https://ceo.org.pl/wp-content/uploads/2023/09/Raport_Uczniowie_uchodzczy_w_polskich_szkolach_CEO_wrzesien_2023.pdf
UNESCO (2017). A Guide for ensuring inclusion and equity in education. https://doi.org/10.54675/MHHZ2237
UNICEF (2025, 29 Styczeń). Integracja edukacyjna dzieci-uchodźców w polskiej szkole. Gdzie jesteśmy po wprowadzeniu obowiązku szkolnego? https://www.unicef.org/eca/pl/press_release/integracja-edukacyjna-dzieci-uchodzcow
Ustawa z dnia 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa (2022). https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20220000583
Zalecenie Rady z dnia 22 maja 2018 r. w sprawie promowania wspólnych wartości, edukacji włączającej i europejskiego wymiaru nauczania (2018/C 195/01). https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/ALL/?uri=CELEX:32018H0607(01)
Zaorska, M., Zaorski, A. (2019). Inclusive Education as a Contemporary Vision of Child and Youth Education (Why Yes, or „Possibly”, Why Not?). Konteksty Pedagogiczne, 2 (13), 11–27. https://doi.org/10.19265/kp.2019.21311
Published
How to Cite
Issue
Section
License
Copyright (c) 2025 Малгожата Каміньська
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial 3.0 Unported License.
Content Licensing: Creative Commons Attribution Non-Commercial
The author allows:
- Share — copy and redistribute the material in any medium or format
- Adapt — remix, transform, and build upon the material
Under the following terms:
-
Attribution — You must give appropriate credit, provide a link to the license, and indicate if changes were made. You may do so in any reasonable manner, but not in any way that suggests the licensor endorses you or your use.
-
NonCommercial — You may not use the material for commercial purposes.
The authors reserve the right to authorship of the work and pass the first publication right of this work to the journal under the terms of a Creative Commons Attribution License, which allows others to freely distribute the published research with the obligatory reference to the authors of the original work and the first publication of the work in this journal.
The authors have the right to conclude separate supplement agreements that relate to non-exclusive work distribution in the form in which it has been published by the journal (for example, to upload the work to the online storage of the journal or publish it as part of a monograph), provided that the reference to the first publication of the work in this journal is included.
