NAUCZYCIEL W TEORII SOCJOLOGICZNEJ: POCZĄTKI BADAŃ I GŁÓWNE INSPIRACJE

Abstrakt

Celem artykułu jest usystematyzowanie najważniejszych koncepcji dotyczących zawodu nauczyciela jako kategorii społecznej. Prezentowane analizy ukazują w perspektywie historycznej początki i rozwój tych koncepcji. Nauczyciele stanowią specyficzną grupę zawodową, która pod względem swego etosu i pełnionej funkcji społecznej różni się od innych grup profesjonalnych. Analizując dynamikę procesów zachodzących w szkole można wskazać dwa pola konstruowania kultury – społeczność uczniów i społeczność nauczycieli. Szkoła to środowisko specyficznych wartości i norm, na podstawie których kształtują się wzory zachowań odrębne od innych instytucji społecznych. Prowadzone analizy mają pomóc w precyzyjnym opisie adekwatnych ramy pojęciowych dla lepszego zrozumienia rzeczywistości nauczycieli oraz inspirowania do dalszych badań nad nimi z perspektywy socjologicznej. podwójne wewnętrzne i zewnętrzne ujęcie nauczyciela w socjologii, jako podmiotu edukacyjnego i kategorii społecznej, domaga się ustanowienia syntezy, która przezwycięży tę dwoistość, dzięki czemu będzie można ustalić, w jakim stopniu pozycja społeczna nauczycieli implikuje ich pozycję w systemie edukacyjnym i odwrotnie. Wydaje się, że z perspektywy socjologicznej rozwiązaniem jest poszukiwanie koncepcji, która rezygnuje z modeli holistycznych lub globalizujących i proponuje dialog, który zwraca uwagę przede wszystkim na różnorodność pochodzenia etnicznego i kultury oraz zagłębia się w perspektywy fenomenologiczne. Budowanie takiego modelu wokół okoliczności niezbędnych do utrzymania przez nauczycieli takiej kontroli nad wykonywaniem pracy, która wymaga zwrócenia uwagi na właściwe metody rekrutacji, szkoleń i procesu socjalizacji zawodowej.